Nhiều người từ miền xuôi khi lên Tây Bắc rất cảm kích về tấm lòng hiếu khách của đồng bào Tây Bắc, khi xa rồi lại nhớ, muốn lên thăm. Tuy nhiên, chỉ khổ một nỗi là sợ phải uống rượu và bị ép rượu (ngày nay thì mọi người chỉ mời rượu, không ép rượu khách nữa). Mâm cơm đãi khách của người Thái rất phong phú với nhiều món lạ, có hương vị đặc trưng và đặc biệt: đã là cơm đón khách thì nhất quyết phải có các món để thưởng thức cùng với rượu. Và nhiều người khi được mời một bữa cơm, say hết cỡ và chẳng nhớ mình đã ăn những món gì, chỉ lờ mờ trong đầu là hình như mỗi món có ăn một tý…thật tiếc. Người cẩn thận thì trước khi ăn sẽ hỏi chủ nhà hoặc người làm món ăn xem món này ăn như thế nào, có vị ra sao, có tốt cho cơ thể không và nếu thấy giới thiệu tốt thì dù có đắng, cay cũng ăn, nhưng cũng không thể cứ cắm cúi ăn mà không uống tý rượu nào để rồi mình bị chê cười là “Dũng sĩ diệt mồi” thì xấu hổ lắm.
Trong rất nhiều món của đồng bào Thái, thì món da trâu muối chua là một món ăn ngon, đặc biệt là có tác dụng giải rượu, chống say rượu. Da trâu được làm sạch, sau đó nướng trên bếp than hồng đến khi miếng bì (da trâu) chín vàng có mùi thơm phức thì được thái thành miếm nhỏ, cho vào ngâm cùng với riềng, muối, ớt…ngâm đến khi từng miếng bì có vị chua, thơm ngon, giòn tan thì mang trộn với rau mùi thái nhỏ, thêm gia vị để thưởng thức, hoặc thái nhỏ miếng bì nộm cùng hoa chuối.v.v…ăn cũng rất tuyệt. Khi thưởng thức món này ta thấy miếng bì dòn sần sật có vị bùi, chua, rất dễ đưa rượu, vì có vị riềng và đã được ngâm chua, miếng bì ta ăn vào sẽ hút và ngấm hết lượng rượu trong người lại hóa giải rượu, làm cho cơ thể chúng ta không bị ngấm rượu dẫn đến bị say, mệt vì rượu.
Câu chuyện về nhờ món Da trâu muối mà Quan Pháp đi tuần Tây Bắc tỉnh rượu thoát vòng vây của du kích.
Câu chuyện này gắn liền với hũ rượu Ngàm đánh Pháp được các cụ ở bản Lòm, xã Quang Minh, huyện Vân Hồ kể lại: Đó là sự kiện cách đây đúng 70 năm, vào trung tuần tháng 10/1947, có một toán lính Pháp thất trận chạy từ dốc Cọ, Xuân Đài (huyện Thanh Sơn, Phú Thọ) sang Quang Minh, Mường Tè (huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La) dừng chân ở bản Lòm, xã Quang Minh. Nhận thấy đây là cơ hội tốt để tiêu diệt bọn chúng, chị em ở bản Lòm đã dùng rượu ngâm củ ngàm (một loại củ có độc tố) để đón tiếp “tour vip” cho chúng uống say rồi cử người đi báo cho du kích Pơ Tào đến bắt sống. Theo đúng “kịch bản của chị em” do đi đường mệt, bị đói lại được chị em “tiếp khách nhiệt tình”, thế là các sỹ quan Pháp lần lượt “gục tại mâm”.
Khi các “Sếp” đã “bị hạ gục” chị em liền chạy bộ lên núi báo du kích xuống nhằm đưa “đoàn khách vip” đi “chương trình 2”. Do đội du kích ở tận trên đỉnh núi, lên phải mất nửa tiếng đồng hồ các chị mới tới nơi (chứ không như bây giờ chỉ cần rút smartphone ra nhắn tin “anh đến đi” là xong).
Trong gần tiếng đồng hồ chị em không có mặt tại đó, một số “hướng dẫn viên” (lính canh) phải làm nhiệm vụ đứng gác, chưa được “chủ quán ưu tiên chăm sóc” lên còn tỉnh và đói, đã xuống dưới bếp lục lọi, chúng vớ được hũ đựng da trâu muối chua đang độ ngon liền lấy mang lên ăn rồi đổ nước muối chua vào miệng “các xếp”. Do ngấm món da trâu, bọn chúng lần lượt tỉnh, tuy còn rất mệt, nhưng cũng kịp hiểu ra “tour du lịch trải nghiệm này” thiếu “an toàn”. Lúc này anh em du kích Pơ Tào cũng xuống tới nơi, thấy bọn chúng đã tỉnh không còn “ngủ say” như chị em vừa mách, nhìn “đội khách” hoành tráng to cao gấp 2 lần mình, đội chủ nhà thấy ngao ngán, nhưng đến nước này thì phải “oánh thôi” thế là hai bên lao vào quần nhau. Nhờ có hũ da trâu muối chua nên bọn lính Pháp đã “lấy lại phong độ” phá vòng vây “hủy tour” chạy thoát, du kích Pơ Tào bắt được 1 tên lính, thu 1 súng máy, 8 súng trường, thành tích có ý nghĩa lớn nhưng đội du kích cũng đã phải chiến đấu một cách vô cùng anh dũng, mất nhiều công sức và cả xương máu mới thu được kết quả đó.
Từ câu chuyện trên cho chúng ta thấy “sự lợi hại” của món da trâu muối chua. Du khách khi đến với du lịch Mộc Châu, Vân Hồ hãy thưởng thức món ăn da trâu muối chua với rượu địa phương để cùng trải nghiệm về một món ăn ngon và cùng nhớ lại một sự kiện lịch sử ở vùng căn cứ địa cách mạng Mộc Hạ./.
Lò Văn Dần, tháng 10/2017.
Bài viết “Khám phá đặc sản da trâu của bà con dân tộc Thái Mộc Châu” của tác giả Hoàng Anh click tại đây
Du lịch Mộc Châu
