Như đã thành mặc định, khi khắp những nẻo đường ngõ xóm, trên những vạt cỏ lối đi, trên những bậc cầu thang hay những nếp nhà sàn ở Mộc Châu, mùi hương nếp tan thơm vương vấn dịu nhẹ thoảng trong gió, là lúc bà con ra đồng gặt những bông lúa đầu tiên về để làm cốm.
Lúa non gặt về để chuẩn bị làm cốm
Đến
du lịch Mộc Châu mùa này, bạn hãy thử hỏi cốm, bởi trong bản người Thái, đây là thức cúng không thể thiếu trong mâm cỗ để dâng lên tổ tiên, ông bà trong mâm lễ mừng cơm mới.
Cốm được làm từ hạt thóc nếp vừa chín tới, không non quá mà cũng không được già quá. Trong Mâm cúng tổ tiên lễ mừng cơm mới thì nào cũng có 1 đĩa cốm. Thường thì phụ nữ Thái là người giã cốm. Cốm trong tiếng Thái là "khẩu mảu" Còn 1 loại nữa gọi là "khẩu hang" (cơm cốm) - là cái thóc chưa già lắm, còn non mang về luộc lên, phơi khô, rồi giã thành gạo, sau đó xôi lên rồi giã ăn cơm.
Khẩu mảu được thu hái về khi lúa còn đang non, đang còn sữa .Còn khi đã già một tý, vẫn chưa già hẳn, nhưng đã hết sữa rồi thì làm "khẩu hang". Cả hai loại này sau khi thu hoạch lúa chín rồi thì bà con đi thu hoạch, rồi về giã, mà giã để gia đình ăn, và báo cáo với tổ tiên năm nay mùa vụ tốt, chúng con làm lễ cúng tổ tiên, sau đó cúng thần ma thiên nhiên đã phù hộ cho lúa tốt,mong rằng sang năm tổ tiên lại phù hộ cho trồng lúa tốt hơn.
Lúa non gặt về, luộc lên sau đó đem phơi để chuẩn bị làm Khảu hang - cơm cốm
Dưới bàn tay mềm mại khéo léo của người phụ nữ Thái, những hạt thóc nếp tròn mẩy sau khi được tuốt và rang khô trên bếp lửa, sẽ được giã trong những chiếc cối to, mà phải giã bằng tay. Qua nhiều lượt giã và sàng sẩy cho bay hết lớp vỏ trấu bên ngoài, công đoạn để làm ra những hạt cốm dẻo thơm, màu xanh non, ngọt vị sữa của hạt nếp tan vừa đến độ bánh tẻ đã hoàn thành.
Nhịp chày lên xuống, uyển chuyển nhịp nhàng, tiếng giã chắc nịch. Những vỏ trấu đã bật ra, sau đó, cốm được sàng sảy cẩn thận. Những người phụ nữ Thái đảm đang, khéo léo đã hoàn thành giai đoạn làm cốm. Từng hạt cốm dẻo thơm còn giữ được màu xanh của cốm non, vị ngọt của lúa non ngậm sữa, là sản phẩm kết tinh từ những tinh túy của đất trời, của nắng gió vùng cao, của tình yêu lao động.
Khi đến cao nguyên Mộc Châu và muốn thưởng thức mùi thơm và vị ngọt thanh tao của Khảu Hang - cơm cốm, bạn có thể tìm đến bản Áng, nhà sàn Mộc Châu Mộc, tại đây, gia chủ sẽ hướng dẫn bạn cách làm và cùng bạn thưởng thức món ăn đặc biệt này.
Thúy Hà - Thanh Hằng (Du lịch Mộc Châu)